جلسه هفدهم درسهایی از نهج البلاغه به کلام حجت الاسلام قنبریان، به شرح نامه ۵۳ نهج البلاغه پرداخته است. این جلسه مورخه ۱۹ اسفند ماه ۱۴۰۱ برگزار شده است. صوت این جلسه منتشر می‌شود.

بحث طبقات اجتماعی۲
تدبیر امیرالمومنین برای جلوگیری از نظام طبقاتی؟!

1. نظریه اجتماعی تسخیر متقابل، بستره چینش اصناف
   • این نظریه در آیه۳۲ زخرف/ بیانات شهید مطهری دراینباره
   • این تدبیر در اصول قانون اساسی/ بیان شهید بهشتی در اینباره
2. تنظیم گری پسینی و نظارت
   • انحاء این تنظیم گری در سیره حضرت:
   – تنظیمات درونی خود اصناف
   – تنظیم گری بین اصناف برای جلوگیری از تجمیع و ائتلاف مشترک المنافع
   – فرصت های مالی و اعتباری برابر برای اصناف

دریافت سخنرانی «۱۷/ درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۱۷/ درسهایی از نهج البلاغه ←

جلسه شانزدهم درسهایی از نهج البلاغه به کلام حجت الاسلام قنبریان، به شرح نامه ۵۳ نهج البلاغه پرداخته است. این جلسه مورخه ۵ اسفند ماه ۱۴۰۱ برگزار شده است. صوت این جلسه منتشر می‌شود.

بحث مهم طبقات اجتماعی

• طبقات در نهج البلاغه چه نسبتی با نظام طبقاتی و طبقات اجتماعی دارد؟!
• اصناف و اقشار هم به منزلت های اجتماعی می انجامد! ائتلاف برخی مشترک المنافع ها باهم و تشکیل طبقه برخوردار منتفی نیست! راه حل حضرت امیر(ع) چیست؟!
• نظام طبقاتی نوین، با تحرک اجتماعی اجمالی از نظام طبقاتی های کهن تفاوت یافته؛ اما آیا نظام طبقاتی حذف شده؟!
• آیه۳۲ زخرف در اینباره چه می گوید: خوانش طبقاتی و خوانش بی طبقه از این آیه!
• دو راه حل حضرت امیر(ع) برای جلوگیری از نظام طبقاتی:
  – زیر ساخت اجتماعی اصناف: مبتنی بر نیاز متقابل و اصلاح همدیگر
  – قواعد تنظیم گر برای تعیین سهم و حد هر صنف

دریافت سخنرانی «۱۶/ درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۱۶/ درسهایی از نهج البلاغه ←

جلسه پانزدهم درسهایی از نهج البلاغه به کلام حجت الاسلام قنبریان، به شرح نامه ۵۳ نهج البلاغه پرداخته است. این جلسه مورخه ۲۱ بهمن ماه ۱۴۰۱ برگزار شده است. صوت این جلسه منتشر می‌شود.

بحث مهم سنت های اجتماعی و سازه های فرهنگی

• چیستی این سنت ها؛ نه تشریع نه بدعت!
• چرایی این سنت ها؛ مگر دین ناقص است؟!
• علت فاعلی این سنت ها: صدور هذه الامه!
• دو بیان علمی برای توجیه و چگونگی این سازه های فرهنگی-اجتماعی
• بدون این ابتکارات حوزه های علمیه یا به سلفی گری یا سکولاریسم گرفتار میشوند!
• قدرت نرم حکومت برای راهبری مردم به مقاصد اخلاقی و ارزشی، همین سازه هاست
• غایت و کارکرد این سنت ها؛ دو استاندارد مهم:
  – موجب الفت اجتماعی
  – اصلاح و صلاح مردم
• نیاز کارشناسی و مباحثه با دانشمندان در اینباره

دریافت سخنرانی «۱۵/ درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۱۵/ درسهایی از نهج البلاغه ←

جلسه سیزدهم «درسهایی از نهج البلاغه» به شرح نامه ۵۳ نهج البلاغه پرداخته شده است. این جلسه مورخه ۹ دی ماه ۱۴۰۱ برگزار شده است. صوت این جلسه منتشر می‌شود.

دریافت جلسه سیزدهم «درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

روابط اجتماعی حاکم

• تا اینجا از عیب جوی مردم، بخیل و ترسو و حریص منع و به حقگو ولو تلخ گو دستور داد
• اینجا به همنشینی با اهل ورع و صدق دستور می دهد
  – ریاضت دادن آنها که اهل مدح و ستایش کردن نشوند!
  – آنچه موجب عجب و کبر حاکم میشود؟!
  – در صورت ستایشگر خاک بپاشید!
• محسن و مُسیئ نزدت مساوی نباشد
  – تسویه بین بدکاران (از اشراف یا فقرا)
  – تئوری پردازی برخی در جبهه انقلاب که: عیب خودی را پنهانی ولی عیب غیر خودی را علنی بگویید!

جلسه دوازدهم درسهایی از نهج البلاغه به کلام حجت الاسلام قنبریان، به شرح نامه ۵۳ نهج البلاغه پرداخته است. این جلسه مورخه ۲۵آذر ماه ۱۴۰۱ برگزار شده است.

دریافت جلسه دوازدهم «درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

فراز انتخاب مشاور و وزیر

یک خلط زیانبار:

تکلیف حکومت شورایی یک چیز است؛ خصائص مشاوران خاص یک چیز!

• سیره نبوی و علوی در اولی
• خصائص مشاور خاص در عهدنامه

خصائص وزراء

• دو دسته صفت سلبی و ایجابی
• قاعده مهم در شاخص شایسته سالاری

برخی تطبیقات سیاسی

• معیار همکاری با دولت عادل (انقلابی)
• در عین حال دولت نباید همه سرمایه اجتماعی را از نهادهای مدنی ببرد
• نامه نویسان سرگشاده به رهبر بعد از دوران مدیریت و زمامداریشان چرا الان هم در مردم نیستند؟!
• الگوی ۵تن یاران امام چگونه بود؟!
• تفریط ما بچه حزب اللهی ها!

ادامه خواندن ۱۲/ درسهایی از نهج البلاغه ←

جلسه یازدهم سلسله درس‌هایی از نهچ البلاغه به شرح نامه ۵۳ پرداخته شده است. این جلسه مورخه ۴ آذر ماه ۱۴۰۱ برگزار گردیده است.

دریافت «۱۱/ درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

فراز “ولیَکُن اَبعَدُ رَعیِّتَکَ مِنکَ […] ان تَشَبَّهَ بِالناصحین” حاوی ۵ نکته است:

1. باید دورترین مردم (نه فقط کارگزار) از درگاه حاکم، عیب جوها باشند!
   “باید دورترین رعیت از حریم تو، و مبغوض ترینشان در نزد تو کسی باشد که بیش از دیگران عیب جوی مردم است”.
   پیامبر(ص) فرمود: کسی از شما چیزی درباره اصحابم به من نرساند؛ من دوست دارم با دل سالم از بین شما خارج شوم(بحار ج۱۶ص۲۳۰)
   این اتصال به بحث قبل است که پیامبر(ص) یُومن للمومنین است.
2. والی احق به پوشیدن عیب مردم!
   “مردم عیب هایی دارند که حاکم در پوشاندن آنها از همه سزاوارتر است”.
   چرا باید حاکم بیشتر عیب پوش باشد؟!
   قبلا عرض شد غیر از تکوین، تشریع الهی هم مظهر توحید اوست! حکومت تراز دینی باید بیشتر مظهر اسم الهی “الحَکَم العَدل” (حاکم عادل) باشد. این اسم، توازن در اسماء الهی درست کرده است. سَبَقَت رحمَتَه غَضَبه (رحمت الهی بر غضبش سبقت گرفته) تنظیم گری این اسم است. اظهَرَ الجمیل و سَتَرَ القَبیح (زیبایی ها را آشکار و زشتی ها را می پوشاند) هم تنظیم گری این اسم است. مظهر الحَکَم العَدل (حکومت تراز اسلامی) هم باید اظهر الجمیل و ستر القبیح باشد.
   چگونه حکومت، در کلان عیب پوش مردم باشد؟!
   پیامبر(ص) فرمود: العلمُ و المالُ یَستُرانِ کُلَّ عیب و الجَهلُ و الفقرُ یَکشفان کُلَّ عیب: علم و مال عیوب را می پوشاند و جهل و فقر، عیب ها را آشکار می کند.(قبلا در شرح خ۲۲۵ به آبرو ریزی فقر و… پرداختیم.[۱]) حکومت به لحاظ ساختاری با ریشه کنی فقر و جهل، میتواند عیب پوش مردم باشد و این برای او یک وظیفه است.
3. تطهیر عیوب، آن هم فقط عیوب آشکار!
   “آنچه بر تو پوشیده است را آشکار نکن. زیرا وظیفه ات فقط پاک کردن عیوبی است که برتو آشکار شده؛ خداوند نسبت به آنچه از تو پنهان مانده حُکم خواهد کرد”
   اینکه حاکم عیوب مخفی مردم را برای قضاوت الهی در قیامت واگذارد را فقط یک “حکومتِ وظیفه گرا” انجام می دهد نه “حکومت نتیجه گرا”! اگر حکومتی بقائش به هر قیمت برایش مهم شد سعی می کند از مخفی ترین مسائل مردم هم سردرآورد. دیروز مامون عباسی فقط در بغداد ۱۰۰۰پیرمرد و ۷۰۰پیرزن را از بیت المال جیره می داد تا احوال مردم کوچه و بازار را برایش گزارش کنند! امروز با هوش مصنوعی میشود همه سرچ های اینترنتی و حریم خصوصی افراد را رصد کرد و سر آنها معامله کرد که در قبال سکوت، سرپوش گذاشته شود! و…
   نکته مهم تعبیر “فَانّما علیک تَطهیرُ ما ظَهرَ لک” است. چرا نفرمود: مجازات عیوب آشکار برعهده توست؟! فرمود: تطهیرش برعهده توست!
   چون تطهیر اعم از مجازات است و اقلا سه مرتبه را شامل است:
   1. با همان کارهای ساختاری در ریشه کنی فقر و جهل، عیوب آشکار تطهیر شود بدون اینکه کسی مجازات شده باشد
   2. با صفح و گذشت حاکم، گاهی تطهیر صورت می گیرد. رهبر انقلاب ماجرای مالک اشتر و جوان بی ادب بازار را دوبار به رخ نیروهای مسلح و بسیجیان کشیده(۹۳/۹/۶و ۹۶/۱۱/۱۹) در آنجا مالک با گذشت کردن عیب هتاکی آن جوان را تطهیر کرد.
   3. گاهی هم مجازات لازم است. این حکیم است که جای گذشت و مجازات را تشخیص می دهد. نباید روشنفکری مانع دیدن این آخرین دوا شود و نباید تندروی فقط همین (مجازات) را پاک کننده قلمداد کند.
      – قرآن برای مرجفون وعده تبعید می دهد (والمرجفون فی المدینه لَنُغرینَّک بهم ثم لایُجاوُرونک فیها الا قلیلا ۶۰احزاب) رجفه تکانه شدید است. مرجف کسی است که با حرف و شایعه و مانند آن تکانه سازی و به حقیقت تشویش اذهان می کند. می فرماید مرجفون اگر دست نکشند ترا علیه شان می شورانیم در آن صورت در فرصت کوتاهی باید شهر را ترک کنند!
      – پیامبر(ص) حَکَم پدر مروان را بخاطر جرایمی از جمله مسخره کردن پیامبر(ص) و گوش ایستادن پشت حجره پیامبر(ص) و فاش کردن حرف پیامبر بازنانش و هتک حرمت او به طائف تبعید کرد.
      فحاشی هایی که عامدانه و به قصد ضربه به جایگاه و جابجا کردن خطوط احترام و توهین در جامعه باشد می تواند چنین حکمی داشته باشد.

4. قانون غیبی و عینی!
   “تا میتوانی عیوب مردم را بپوشان تا خداوند آنچه را تو دوست داری بر مردم پوشیده باشد، بپوشاند”
   خدای مردم جای حق نشسته و این یک قانون عینی و سنت پروردگار است که هرکه دنبال آشکار کردن عیوب مردم باشد، خداوند عیوبش را آشکار می کند. (روایات متعددی از این قانون خبر می دهد)
   در اینباره لازم است از ماده ۶و۷ فرمان ده ماده ای امام خمینی (ره) به نیروهای امنیتی و ضابطین قضائی و… سرلوحه عمل باشد. («فرمان هشت ماده ای» درباره حقوق مردم، قانون، قوه قضائیه و لزوم اسلامی شدن روابط و قوانین)

5. خشکاندن ریشه های عیب جویی از مردم
   “گره هر کینه ای بگشای و ریشه هر انتقام را از خود قطع کن و از هرچه برایت روشن نیست، چشم بپوش. در تصدیق سخن چین شتاب مکن زیرا سخن چین خائن است هرچند خود را به خیرخواهان شبیه سازد”
   کینه و انتقام از افراد و احزاب و… یکی از مناشئ افشای اسرار و عیوب آنهاست. حاکم و دستگاه حکومت از ایندو خصلت باید پاک باشد. برای کسی پرونده سازی نکند پرونده خصوصی او را مایه تسویه حساب با او قرار ندهد و…
   سخن چین ها معمولا درباره منتقد و رقیب حاکم، ذی نفع هستند خود شیرینی می کنند و… حاکم باید اینها را تصدیق نکند (در فراز اول فرمود دورشان کند) طبعا اینها خود را ناصح حکومت و حاکم جا میزنند اما حضرت می فرمایند خائن اند!
   – جالب اینکه حضرت امیر(ع) جای جاسوس بر منتقد خود، بر کارگزاران خود جاسوس می گماشت (در حوزه انجام وظایف نه امور شخصی). در برخی نامه های توبیخی اش به کارگزاران می نویسد: عیون و جاسوسانم به من خبر داده اند!
   اینها راه نجات و صلاح یک حاکمیت است.

[۱] ۲۶/ سلسله درس‌های نهج البلاغه

در جلسه دهم سلسله درس‌هایی از نهچ البلاغه به شرح نامه ۵۳ پرداخته شده است. این جلسه مورخه ۲۰ آبان ۱۴۰۱ برگزار گردیده است.

تکمله ای قرآنی بر قاعده طلایی گذشته

آیه۶۱ توبه چگونه پشتیبان همان قاعده “انما یستدل علی الصالحین …” است؟!
نقد الهیات دمکراسی غربی:
vox populi vox Dei
صدای مردم صدای خداست!
گفتمان اصیل انقلاب اسلامی بین دو گفتمان تحجر و غربزدگی
راه حل شهید بهشتی برای جمع بین مردم و دین

دریافت «۱۰/ درسهایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۱۰/ درسهایی از نهج البلاغه ←

در جلسه نهم سلسله درس‌هایی از نهچ البلاغه به شرح نامه ۵۳ پرداخته شده است. این جلسه مورخه ۲۹ مهر ۱۴۰۱ برگزار گردیده است.

قاعده طلایی دیگر: “انما عماد الدین… العامه من الامه فلیکن صغوک لهم و میلک معهم”

سیاق کلی این فراز
– وجوب انصاف حاکم
– قاعده طلایی قالب سه گانه حکمرانی
– تعلیل قاعده به ۷خصلت بد نورچشمی ها و ۳خصلت خوب جمهور مردم
– قاعده دیگر: گوش اطاعتت به جمهور مردم باشد

ستون دین بودن مردم یعنی چه؟
شاهد قرآنی۱: آیه۴۱ حج و بیان المیزان
شاهد قرآنی۲: آیه۴۱ نحل و بیان المیزان
سه نحو شنیدن: سماع/ استماع/ اصغی
حاکم برای جمهور مردمی که ستون دین اند اصغی داشته باشد
– نکته آیت الله جوادی آملی به رئیس جمهور

نسبت این فقره با فقره انما یستدل علی الصالحین…؟

دریافت جلسه نهم «سلسله درس‌هایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۹/ سلسله درس‌هایی از نهج البلاغه ←

شرح نامه۵۳/ جلسه هشتم / ۱۵مهر۱۴۰۱

قاعده طلایی حکمرانی (وَ لیَکُن اَحَبُّ الاُمُورِ الیکَ: اُوسَطَها فِی الحقِّ وَ اَعمَّها فِی العَدلِ و اَجمَعَها لِرضا الرعیَّه)

قالب معیار برای دستورات حکومت مردمی:

1. اوسطها فی الحق
2. اعمّها فی العدل
3. اجمعها لرضا الرعیه

چرا قالب سه گانه تعریف شد؟

دریافت سخنرانی «۸/ سلسله درس‌هایی از نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

ادامه خواندن ۸/ درسهایی از نهج البلاغه ←

شرح نامه ۵۳ از سلسله بحث درس های نهج البلاغه، با بیان حجت الاسلام قنبریان، ایراد شده در مورخه ۸ مهر ماه ۱۴۰۱ منتشر می‌شود.

فراز اخلاق رهبری (فراز آخر)

• دو معنای انصاف
• تصویر سخت گیرانه انصاف حاکم در نامه۵۳
  – شایسته مردم از نزدیکان شایسته ترجیح دارد
  – بین طرفداران حاکم و مردم عادی باید انصاف باشد
• این انصاف واجب و ترکش ظلم و دشمنی با خداست
• پیامدهای منفی ترک این انصاف
• معنای لطیف مضطهد در اینجا

دریافت جلسه شرح نامه ۵۳ «سلسله بحثهای نهج البلاغه» | “دریافت از پیوند کمکی“

فراز اخلاق رهبری (انصف الله و انصف الناس…هو للظالمین بالمرصاد)

دو معنای انصاف:

1. تنصیف و نصف چیزی را گرفتن و برابری بین دو طرف.
   در روایت امام صادق(ع) که کسی دو دینار و دیگری یک دینار به امینی داده و یک دینار از آن گم شده بود امام فرمود: به صاحب دو دینار، یک دینار داده شود و یک دینار دیگر بین هردو نصف شود! نمونه از این انصاف در فقه ما زیاد است.
2. عدالت برتر، تکمیل و تصحیح قانون در جایی که به سمت عدالت باشد. عدالتی که با توجه به اوضاع و شرایط اقناع وجدان را در پی داشته باشد.
   در زمانی که حکّام جور انواع مالیاتها بر مردم می بستند برخی مودیان از خمس پرسیدند امام (ع) فرمود: ما انصفناکم ان کلّفناکم ذلک الیوم: به انصاف رفتار نکرده ایم اگر در چنین شرایطی شمارا به سختی بیاندازیم( ر.ک: جواهر الکلام ج۳ص۱۲۹)
   اینجا بمعنی نصف کردن و تسویه نیست عدالت برتری برای رعایت نیازمند و اقناع وجدان عمومی است.

انصاف حاکم درفراز مورد بحث نامه۵۳:
” انصفِ اللهَ و انصفِ الناس، مِن نفسک و مِن خاصهِ اهلک و مَن لک فیه هویً مِن رعیتک فانک الّا تفعل تَظلم”

• خدا و مردم در یک کفه / حاکم، نزدیکانش و طرفدارانش در یک کفه قرار داده شده میفرماید انصاف بین ایندو رعایت کن!
• این انصاف یک مستحب و فضیلت نیست یک واجب است چون می فرماید اگر انجام ندادی ظلم کرده ای
• این فراز را در بحث تبارگزینی استفاده کردیم که حتی بفرض شایستگی نزدیکان حاکم و مدیر، فرزندان شایسته مردم مقدم اند! چون تسویه و تنصیف بین دو کفه حکم می کند: چون خودت مدیر یا حاکمی، فرزند و داماد تو کفه تورا سنگین می کند و باید فرزند مردم را حکم بزنی!(اگر فرزند مردم شایسته تر است که بدتر)
  – در معنای دوم انصاف، بطریق اولی فرزند مردم مقدم است
• نه فقط در گزینش بلکه در همه موارد باید این انصاف لحاظ شود. حاکم مشروع باید بین دوستداران و طرفدارانش با مردم عادی انصاف رعایت کند.

آثار وخیم عدم رعایت این انصافِ واجب:

1. این ظلم به بندگان خدا، خداوند را دشمن حاکم می کند!(ومن ظلم عبادَالله کان اللهُ خصمه دون عباده)
   “دون عباده” می خواهد دو نکته را بگوید:
   – خدا همه دشمنی را خود بر می دارد!
   – قبل از رسیدن مردم مظلوم به دشمنی، خدا دشمن میشود!
2. عذر و حجت حاکم باطل میشود دیگر پذیرش نمیشود(ومن خاصمهُ اللهُ ادحض حجّته)
3. جنگ خداوند با حاکمی که آن انصاف را ترک کرده تا وقتی که: حکومتش گرفته یا توبه کند(وکان لله حرباً حتی ینزع او یتوب)
   چنین رویه ای بیشترین چیزی است که موجب تغییر نعمت و تعجیل نقمت میشود(ولیس شیئ ادعی الی تغییر نعمه الله و تعجیل نقمته من اقامه علی ظلم)
   – “اقامه علی ظلم” با “اقامه الظلم” فرق دارد اینجا حاکم عادل و مشروع است دنبال اقامه نظام ظلم نیست. اقامه بر یک ظلم پیش می آید اما همین را می فرماید به تغییر نعمت فرامی خواند!
   فانَّ الله سمیع دعوهَ المضطهدین و هو للظالمین بالمرصاد:
   عجیب است! عدم رعایت انصاف حاکم با مردم را ظلم و آن مردم محروم از انصاف را مضطهد می خواند! مضطهد پایمال شده است یعنی با همان عدم انصاف او پایمال شده نه اینکه احیانا برای مطالبه حقش آمده و دوباره سرکوب شده باشد!
   می فرماید: خداوند شنونده درخواست پایمال شدگان و برای ظالمین(همو که انصاف نورزیده) در کمین گاه است!
   اخلاق حاکم و مدیر در فرهنگ نهج البلاغه بسیار سخت گیرانه است…

تفصیل را در فایل صوتی بشنوید