حجت الاسلام و المسلمین قنبریان
شیعه یک “نهضت مقدس”(عاشورا) دارد و یک “دولت مقدس“(حکومت علوی). مقدس یعنی خالی از عیب و نقص و دارای همه ارزشهای انسانی و اسلامی.
با این دو خط کش می تواند قیامها و نهضت ها، نظامها و حکومت ها را ارزیابی کند.
در قسمتی از خطبه ۸۷ حضرت امیر(ع) کارنامه ای از حکومتش ارائه می دهد؛ به گونه ای که جامعه ی دچار فتنه ها و جنگ ها هم علیه او حجتی ندارد:
اعْذِرُوا مَنْ لَا حُجَّهَ لَکُمْ عَلَیْهِ وَ هُوَ أَنَا
معذور دارید کسى را که شما را بر او حجت و دلیلى نیست؛ و او منم!
این اوج افتخار یک حکمران است که واقعا معذور باشد و علیه او حجت و دعوی قابل اثباتی نباشد!
أَ لَمْ أَعْمَلْ فِیکُمْ بِالثَّقَلِ الْأَکْبَرِ وَ أَتْرُکْ فِیکُمُ الثَّقَلَ الْأَصْغَرَ؟
آیا من در میان شما به «ثقل اکبر» [یعنى قرآن] عمل ننموده ام آیا «ثقل اصغر» [یعنى عترت] را در میان شما نگذاشتم؟
یعنی براساس قرآن حکم کردم و عترت پیامبر(ص) -حسن و حسین- را هم برایتان نگه داشتم. غیر بقای ظاهری عترت از لزوم پیروی از آنها در همین خطبه هم می گوید؛ گرچه خودش این کارنامه حکومتی اش را منهای قبول امامتش از سوی همه امت عرضه می کند!
به تعبیر دیگر در حد خلافتی کنار خلفاء به چنین کارنامه ای رسیده است نه امامتی کامل و پذیرفته شده توسط همه مملکت!
قَدْ رَکَزْتُ فِیکُمْ رَایَهَ الْإِیمَانِ
پرچم ایمان را در میان شما برافراشتم.
به زبان امروز، “ایمان” گفتمان رایج و سخن غالب جامعه علوی شد.
و این به دستور العمل و آیین نامه نبود چنانچه در فراز آخر خواهد آمد.
وَ وَقَفْتُکُمْ عَلَى حُدُودِ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ
و بر حدود حلال و حرام آگاهتان کردم.
حکومت اسلامی در احکام و ارزشها بی طرف نیست و آموزش آنرا وظیفه خود می داند. علی(ع) به آن به خوبی عمل کرده است. معاویه به برخی زنان این جامعه گفت: پسر ابوطالب شما را فقیه پرورانده است!(بلاغات النساء ج۱ص۷۲)
أَلْبَسْتُکُمُ الْعَافِیَهَ مِنْ عَدْلِی
و از عدالت خویش جامه عافیت بر تنتان پوشاندم .
بدون عدالت، عافیت در زندگی نیست و احکام هم برپا نمی شود (العَدلُ حَیاهُ الأحکامِ).
کسی از حاضران منکر این مقدار تحقق عدالت از سوی علی(ع) نیست و حجتی علیه ایشان آورده نمی شود.
و فَرَشْتُکُمُ الْمَعْرُوفَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی
و معروف را با گفتار و کردارم، در میان شما، گسترش دادم.
غیر از آموزش احکام، واجبات باید “معروف” در جامعه شود. یک هنجار شناخته شده و پذیرفته شده در عموم گردد؛ تا “امر به معروف” آسان باشد.
کارنامه حضرت دراینباره هم درخشان است می فرماید: معروف را مثل فرش برایتان گستراندم.
این قطعا با عدالت و عافیت بخشی به معاش هم نسبتی دارد.
وَ أَرَیْتُکُمْ کَرَائِمَ الْأَخْلَاقِ مِنْ نَفْسِی
و اخلاق کریمه را با رفتار و منش خود به شما نشان دادم.
این فراز در نسبت مستقیم با برافراشتن پرچم ایمان در جامعه است.
رهبر انقلاب اسلامی دربیانیه گام دوم درباره نسبت معنویت امام خمینی -در رأس- با رشد معنویت در متن جامعه سخن حقی دارند که تمثال اعلای آن امیرالمومنین(ع) است:
“[انقلاب اسلامی] عیار معنویّت و اخلاق را در فضای عمومی جامعه بگونه‌ای چشمگیر افزایش داد. این پدیده‌ی مبارک را رفتار و منش حضرت امام خمینی در طول دوران مبارزه و پس از پیروزی انقلاب، بیش از هر چیز رواج داد؛ آن انسان معنوی و عارف و وارسته از پیرایه‌های مادّی، در رأس کشوری قرار گرفت که مایه‌های ایمان مردمش بسی ریشه‌دار و عمیق بود. هرچند دست تطاول تبلیغات مروّج فساد و بی‌بندوباری در طول دوران پهلوی‌ها به آن ضربه‌های سخت زده و لجنزاری از آلودگی اخلاقی غربی را به درون زندگی مردم متوسّط و بخصوص جوانان کشانده بود، ولی رویکرد دینی و اخلاقی در جمهوری اسلامی، دلهای مستعد و نورانی بویژه جوانان را مجذوب کرد و فضا به سود دین و اخلاق دگرگون شد. مجاهدتهای جوانان در میدانهای سخت از جمله دفاع مقدّس، با ذکر و دعا و روحیه‌ی برادری و ایثار همراه شد و ماجراهای صدر اسلام را زنده و نمایان در برابر چشم همه نهاد.”
محسن قنبریان ۱۹بهمن۱۴۰۳
استاد محسن قنبریان:
رابطه امام به عنوان یک انسان کامل با خدای متعال رابطه تصویر است با صاحب تصویر. امیر‌المؤمنین(ع) خدانما است و اراده‌ای جدای از اراده الهی ندارند؛ اما فقرش نسبت به خدای متعال بسیار زیاد است.
علامه جوادی آملی می‌فرمایند؛ «زیارت جامعه کبیره روی دیگر دعای جوشن کبیر است»؛ یعنی مظاهر اسمائی که در جوشن می‌خوانیم را در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم. این زاویه دید بسیار نفیس است نه راه به غلو دارد و نه راه به تقصیر دارد.
نکته دیگر اینکه ما وقتی در مقام وعظ و خطابه و منبر می‌خواهیم مخاطب را از یک نقطه به نقطه دیگر برسانیم در حقیقت باید مخاطب را از امام‌شناسی به خداشناسی برسانیم تا کار را تمام کرده باشیم.
به نظر باید در نوحه‌ها و سروده‌های مداحان این سه‌گانه باشد تا چرخه کامل شود و بتواند مخاطب را از نقطه‌ای بگیرد و به نقطه دیگر برساند. یک بُعد، بُعد منقبت و فضائل است، دیگر این که این کسی که فضایلش را گفتی رابطه‌اش را با خدا می‌گویید و یک بُعد هم بُعد مرثیه است.
نکته قابل تأمل این که هر جا اهل بیت(ع) فضیلت اخلاقی یا عرفانی خود را بروز می‌دادند، دست قدرت حق را نشان می‌دادند. حتما پشت سر آن چهره، بندگی حضرات معصومین نشان داده می‌شد تا مردم سراغ آدرس غلط نروند. مثلا بلند می‌شود، وضو می‌گیرد، نماز می‌خواند از خدا می‌خواهد تا آن اتفاق بیفتد در حالی که امام اراده هم بکند کافی است.
انسان والایی که آن‌گونه کمالات اخلاقی داشته و این چنین هم بنده خدای متعال بوده، وقتی مقتل‌اش خوانده شود دیگر لازم نیست روضه مکشوف خوانده شود، ادامه داد: معمولا در طبع مداحان ما و شعرای ما اخذ شده که یک کرامت اخلاقی از سید مظلومان می‌گویند بعد متناسب با همان روضه‌ای می‌خوانند. خیلی هم به دل‌ها هم می‌نشیند.
روضه یکی از اعمالی است که ما مخلص می‌شویم؛ اما در منبر یا جاهای دیگر ممکن است حضور ذهن نداشته باشیم. هیئت خوب و یک جلسه خوب حتما باید یک روضه خوبی داشته باشد، به خود امام بپردازد، و نباید همه‌اش برای خودمان، برای خودِ گناهکار یا خودِ عاشق‌‌مان صرف شود.
حجت‌الاسلام قنبریان در ابتدای مطالب خود به تشریح فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره مقاومت پرداخت و با تأکید بر صحبت‌های یک سال اخیر ایشان، دسته‌بندی جامعی از این فرمایشات ارائه داد و اظهار داشت: این دسته‌بندی می‌تواند روشنی‌بخش راهبردهای آینده باشد. تحلیل زمین مقاومت و جایگاه موضوعات نظامی، موشکی و وعده‌های صادق در این راهبردها مشخص می‌کند که چقدر و چگونه باید انجام شوند و سایر وظایفی که ممکن است مورد توجه قرار نگیرند را نیز روشن می‌کند.
وی در ادامه به اهمیت مسئله فلسطین در امت‌سازی اسلامی با توجه به بیانات رهبر انقلاب اشاره کرد و گفت: توجه به فلسطین کلید رمزآلودی است که درهای فرج و گشایش برای امور مسلمین را می‌گشاید. فلسطین برای جمهوری اسلامی ایران هم ارزش نفسی و هم ارزش غیری دارد. راه حل اساسی جمهوری اسلامی برای فلسطین، برگزاری انتخابات عمومی با مشارکت تمامی فلسطینیان اعم از مسلمان، یهودی و مسیحی است. این ایده ساده، معقول و اخلاقی است و در چارچوب نظام بین‌المللی قرار دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه به اهمیت طرح‌های مقاومت و وظایف هسته‌های مقاومت پرداخت و بیان کرد: طرح رفراندوم برای فلسطین یک ایده معقول و اخلاقی است که هیچ‌کس نمی‌تواند آن را زیر سوال ببرد. با این حال، این طرح در حال حاضر مورد قبول جهانی نیست و وظیفه هسته‌های مقاومت تحمیل این طرح به رژیم صهیونیستی است. هسته‌های مقاومت نباید به دنبال کشتن هر یهودی یا صهیونیست باشند، بلکه باید رژیم صهیونیستی را وادار به پذیرش رفراندوم کنند. ایده انقلاب اسلامی برای فلسطین از جنس بیرون کردن محمدرضا پهلوی است و نه از جنس داعش که به دنبال کشتار باشد.
حجت‌الاسلام قنبریان با استناد به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۶۷، افزود: فلسطین مانند کشورهای بالکان و قفقاز که پس از سال‌ها بی‌هویتی، هویت اصلی خود را باز یافتند، می‌تواند هویت اسلامی و عربی خود را باز یابد. راه‌حل مردم‌سالار برای فلسطین، برگزاری رفراندوم با مشارکت تمامی فلسطینیان است. حجت‌الاسلام قنبریان افزود که هسته‌های مقاومت باید این طرح معقول و اخلاقی را به رژیم صهیونیستی تحمیل کنند و هر عملیات نظامی باید به سمت تحقق این هدف حرکت کند.
وی به ساختارهای معیوب سازمان ملل و تأثیرات منفی آن بر کشورهای اسلامی اشاره کرد و اظهار داشت: سازمان ملل، که پس از جنگ‌های جهانی اول و دوم شکل گرفت، نمی‌تواند راه‌حلی برای مسئله فلسطین ارائه دهد، زیرا خود مولود جنگ‌ها و تجزیه کشورهای اسلامی است. تنها راه نجات فلسطین، مقاومت است و این مقاومت باید مردم‌پایه باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: امت‌سازی عملیاتی باید با پیوند ولایتی بین مسلمانان شکل بگیرد و این پیوند نه تنها در داخل کشور اسلامی، بلکه بین کشورهای اسلامی و آحاد مسلمانان باید تقویت شود. دیپلماسی عمومی و ولایت طرفینی از راهکارهای عملی برای تحقق امت‌سازی است.
حجت‌الاسلام قنبریان در ادامه به موانع و مشکلات موجود در راه تحقق اتحاد اسلامی پرداخت و تصریح کرد: پیوند ولایتی و اتحاد اسلامی دو نکته مهم هستند که باید به آنها توجه شود. این پیوند ولایتی باید به گونه‌ای تقویت شود که اتحاد اسلامی به دست آید.
وی به چهار مرتبه از اتحاد اسلامی اشاره کرد و گفت: اولین مرحله عدم تعرض و معارضه نکردن با یکدیگر است. یعنی کشورها نباید علیه همدیگر اقدام کنند و نباید با اسرائیل علیه یک کشور مسلمان هم‌پیمان شوند. دومین مرحله دفاع از یکدیگر است. اگر کشوری تحت تحریم قرار گرفت، باید از آن حمایت کنیم. مرحله سوم هم‌افزایی است که به معنای ائتلاف‌های علمی، امنیتی و سیاسی بین کشورهای اسلامی است و در نهایت و مرتبه چهارم رسیدن به تمدن اسلامی است. علمای اسلامی باید با یکدیگر همکاری کنند و ارزشهای اسلامی را به‌عنوان ارزشهای غالب معرفی کنند. کشورهای اسلامی به دلیل غرب‌زدگی هویت خود را از دست داده‌اند و نیاز به تقویت هویت اسلامی دارند.
این استاد حوزه و دانشگاه به موضوع واژگونی ارزشها توسط دشمنان اشاره کرد و گفت: دشمنان با استفاده از نیروهای مسلمان، ارزشهای اسلامی را واژگون کرده و «عملیات‌های تروریستی ضد مردمی به جای شهادت‌طلبی»، «تعصب و تحجر به جای اسلام‌گرایی و جهاد»، «قومیت‌گرایی به جای اسلام‌خواهی و امت‌گرایی»، «غرب‌زدگی و وابستگی اقتصادی و فرهنگی به جای استقلال»، «سکولاریسم به جای علم‌گرایی»، «سازش‌کاری به جای عقلانیت»، «فساد و هرج و مرج اخلاقی به جای آزادی»، «دیکتاتوری به نام نظم و امنیت»، «مصرف‌زدگی و دنیاگرایی به نام توسعه و ترقی» و «فقر و عقب‌ماندگی به نام معنویت‌گرایی» را قالب می‌کنند. علما باید دیپلماسی عمومی برقرار کنند و ارزشهای واقعی اسلامی را تبیین کنند.
حجت‌الاسلام قنبریان به مثال‌هایی از تجزیه سوریه و تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای تجزیه مناطق مختلف اشاره کرد و اظهار داشت: دشمنان به دنبال تجزیه کشورهای اسلامی هستند تا بتوانند کنترل بیشتری بر منطقه داشته باشند. و اقدامات رژیم در تجزیه کشورهای اهداف خود؛ نقشه‌های استعماری برای از بین بردن کشورهای اسلامی می باشد.
وی افزود: مسئله فلسطین باید در صدر اخبار و افکار عمومی دنیا باقی بماند و رسانه‌ها، نخبگان و علما باید تلاش کنند تا این موضوع از اولویت خارج نشود.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قنبریان به موضوع قانون اقدام متقابل علیه آمریکا و راهبرد اخراج آمریکا از منطقه پرداخت و افزود: این قانون هشت ماه قبل از شهادت سردار سلیمانی تصویب شد و وظایفی برای شورای امنیت ملی، وزارت خارجه و دیگر نهادها تعیین کرد. هدف این قانون نهادینه کردن اخراج آمریکا از منطقه بود و مقرر شد که هر چهار ماه گزارشی به کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی ارائه شود.
وی ادامه داد: مقاومت باید پیوست اجتماعی داشته باشد و همه مردم ایران باید در این مقاومت شرکت کنند. مقاومت اجتماعی به معنای مشارکت همه مردم در مقاومت است و نباید تنها به حاکمیت سیاسی محدود شود.دوگانه اقتصاد و مقاومت نباید وجود داشته باشد و باید ثابت کنیم که زندگی با مقاومت ممکن است.
این استاد حوزه و دانشگاه به سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی اشاره کرد و بیان کرد: مشارکت عمومی مردم در اقتصاد و برقراری نسبت عادلانه بین کارآفرین و کارگر از جمله مواردی است که باید رعایت شود. مقاومت باید عقلانی و زندگی‌بخش بوده و هدف آن تأمین زندگی بهتر برای همه مردم باشد.
حجت‌الاسلام‌والمسلمین قنبریان در بخش پایانی سخنان خود اظهار داشت: مقاومت نباید صرفاً به کار تبیینی و توضیحی محدود شود، بلکه باید بعد نظامی نیز داشته باشد تا بتواند در مقابل ددمنشی‌های رژیم صهیونیستی ایستادگی کند. این بعد نظامی باید در طرح کلی مقاومت معنا پیدا کند و یکی از مطالبات ما باشد.
اگر اخبار کثیر آخرالزمان هیچ استفاده درستی نداشت و فقط برای توقیت و تطبیق ناروا بود، با این همه تفصیل از معصوم سر نمی زد.
چگونه می توان با این روایات مواجهه درست و آینده نگر و استراتژیک داشت؟!
آیا می توان با تدبیر درست، علائم قطعی ظهور را تغییر کیفی داد؟! مثلا سطح مواجهه و نیرو و تخریب سفیانی را کاست؟!!
اگر مشتاق مطالعه در این حوزه هستید مقاله پژوهشی: رویکرد استراتژیک به ظهور را که سال۸۶ توسط حجت الاسلام و المسلمین قنبریان نگارش شده مطالعه کنید.
انتشار به مناسبت سالروز بزرگداشت علامه طباطبایی
جوهره “مردمی بودن” یک حکومت، رضایت عمومی از آمدن حاکم و استمرار حکمرانی اوست.
و جوهره اصلی “اسلامی بودن” یک حکومت، رعایت صلاح واقعی -نه صرفاً امیال و اهواء زود گذر- آنهاست.
و صلاح واقعی، همان است که از سوی خداوند در دین حقش “اسلام” بیان شده است.
شَمل و پراکندگی و جدایی این دو (رضای عمومی و صلاح واقعی) از هم، چیز غریبی در تاریخ جهان نیست. حکومتها عمدتا در یک طرف این جدایی یا طرد هردو شکل گرفته اند.
“مردمسالاری دینی” در یک کلمه تألیف این جدایی و “جمع بین صلاح و رضا”ست.
هم در چارچوبه اسلام باشد و هم رضایت عامه بدان را داشته باشد.
امام زمان(عج) را “أَیْنَ مُؤَلِّفُ شَمْلِ الصَّلاحِ وَ الرِّضا” ندبه می کنیم!
منتظر ظهور بودن با تلاش برای تحقق کامل حکومت مردمی اسلام یا مردم سالاری دینی همراستاست!
محسن قنبریان ۱۴۰۳/۶/۳۰
حجت الاسلام قنبریان
شب چهارم مراسم عزاداری دهه دوم محرم ۱۴۴۶
دوشنبه، ۱ مردادماه ۱۴۰۳
مسجد دانشگاه تهران
هیأت دانشجویی اصحاب الحسین(ع)
سابقا “عدالتخواهی” از سوی برخی وعاظ محترم به “ولایت خواهی” تأویل برده و دوگانه ولایت-عدالت ساخته می شد، اخیرا ولایت به حیثیت عنوانی و اعتقادی تأویل برده می شود و حیثیت ظاهری (بیعت عمومی و آزادانه مردم) و کارکردی (ساخت مجتمع صالحه مبتنی بر عدل و احسان) مغفول می ماند.
در حالیکه اعتقاد در ولایت فقیه شرط نیست اما رضایت مردم(۷۷/۱۲/۱۴) و کارآمدی(۸۳/۶/۳۱) شرط است.
محسن قنبریان
توضیح حجت الاسلام والمسلمین مسعود عالی درباره سخنان اخیر:
ولایت دو جنبه دارد ۱) جنبه ثبوتی و نفس الامری که اهلبیت علیهم السلام آنرا از جانب خدا داشته و دارند و ربطی به پذیرش مردم ندارد ۲) جنبه اثباتی و برای دیگران که تحقق آن منوط به پذیرش دیگران هست و با زور و تحمیل نیست (مثل الامام مثل الکعبه اذ توتی ولا تاتی) در زمان حضرت امیر علیه السلام این اتفاق نیفتاد که به عنوان ولی خدا و امام معصوم او را بپذیرند (تا چه برسد به سایر امامان معصوم) بلکه حضرت را به عنوان خلیفه چهارم پدیرفتند
(لم یمتثل امر رسول الله فی الهادین بعد الهادین)
ما که عرض کردیم حکومت ولایی نبوده نه ولایت ثبوتی خود حضرت امیر که از طرف خدا به او داده شده بلکه ولایت اثباتی برای دیگران که منوط به پذیرش مردم هست منطور بود که این عنصر تحقق نیافت ولی در زمان ما ولایتی که برای فقیه به اجماع فقها( با اختلاف در محدوده آن) بنا به نصب معصومین به عنوان نیابت عامه جعل شده توسط مردم پذیرفته شد
لذا ثبوتا و اثباتا نظام به عنوان نظام ولایی هست
نپذیرفتن ولایت معصومین بی لیاقتی و عدم رشد مردم آن زمان بوده و هیچ کسر شان اهلبیت نیست
وپذیرش در زمان ما رشد و بلوغ شیعه هست که زمینه های حکومت ولایی مهدوی هست انشاالله