رهبر حکیم انقلاب، نهج‌البلاغه را آیین نامه انقلاب اسلامی خواندند(۵۹/۲/۱۳)
نهج البلاغه درباره مخارج دولت از بیت‌المال چند ابلاغ روشن دارد:
- ارتزاق همه کارگزاران تا حد فراخی متناسب با تامین کرامت انسانی آنها (اسبِغ علیهم الارزاق). تعبیر دیگر حضرت در این نامه گویاتر است: لکُلّ علی اللوالی حقّ بقدر ما یُصلحه: برای هریک از آنها حقی(مالی) گردن والی است، به اندازه‌ای که امورشان سامان یابد[۱]“
- اعطای بیت‌المال بیشتر از حق و اندازه، اسراف و تبذیر و به لحاظ تکلیفی، حرام است(انّ اعطاء المال فی غیر حقه تبذیر و اسراف[۲]). اینکار همزمان ضرر زدن به بیت‌المال -که برای مصالح عموم مردم است- می‌باشد(فانَّ اموالَ المسلمین لا تَحتَمِلُ الاِضرَارَ[۳]). این ضرر زدن به لحاظ حکم وضعی، موجب ضمان هم هست[۴].
در دولت ج.ا.ا چه خبر است؟!
اول یادآور شوم:
– بیش از ۶۰درصد بودجه برای حقوق و مزایای کارگزاران دولت است!
حقوق بگیران دولت از بیت‌المال دو دسته‌اند:
- کارکنان شرکت‌های دولتی:
۳۷۱شرکت و ۹ بانک و ۲ موسسه انتفاعی دولت، سر جمع بیش از ۳۶۳ هزار نفر را یک دسته، حقوق بگیر کرده است.
براساس گزارش دیوان محاسبات (دی۹۹) بالاترین میانگین پرداخت ۵۷ شرکت دولتی، ۵۲میلیون تومان و کمترین،۲۰میلیون است!
یک سوم این دسته(بیش از ۱۲۸هزار نفر) حقوقی نجومی با میانگین ۲۶میلیون تومان در ماه میگیرند!
میدانید اگر فرضاً همان شرکت به بخش خصوصی واگذار شد، حقوق کارگرش در کشاکش نمایندگان کارفرمایان و دولت با نماینده کارگران جای حدود ۲۰میلیون به حدود ۳ میلیون تنزّل می‌کند؟! همان کار، همان کارخانه، همان کارگر!!! (تامل کنید!) - کارمندان ادارات دولتی:
که اکثریت کارکنان دولت و حدود ۲/۲میلیون نفرند. میانگین حقوق کارمندی با افزایش ۲۵درصدی بودجه۱۴۰۰ به حدود ۱۵میلیون و پانصد هزار تومان میرسد[۵].
آن درصدی از کارکنان دولت که در دهک‌های پردرآمدی نیستند در این دسته‌اند. که درصدی از آنها در دهک‌های پایین جا دارند. در این دسته، حقوق ۲میلیون و ۸۰۰هزاری(سال ۹۹) بوده که با افزایش ۲۵درصدی به ۳میلیون و پانصد هزار در ۱۴۰۰میرسد!
یعنی دولت به دسته‌ای از کارگزارانش ۵۲میلیون یا اقلا ۲۰میلیون می‌دهد و به دسته‌ای دیگر حدود ۳میلیون!
ابطال آیین نامه علی(ع)
- تکلیف وجوبیِ اسباغ رزق و فراخی به اندازه تامین کرامت انسانی و حقِ به سامان شدن زندگی، برای آن درصد از کارکنان دولت که از طبقات پایین‌اند و حدود ۳میلیون تا زیر ده میلیون میگیرند، امتثال نشده است!
- حقوق‌های چندین برابر از متوسط زندگی، اشکال حرمت تبذیر و تحمیل ضرر به بیت‌المال دارد. فرقی هم بین تفاضلِ ۷برابری قانون خدمات (مصوب مجلس و شورای نگهبان) با تفاضل ۲۱برابری سازمان برنامه و بودجه با تفاضل ۱۵برابری کمیسیون تلفیق بودجه۱۴۰۰ در اینباره نیست!
- امیرالمومنین در سیره عملی خود این ابلاغ‌ها را اجرا کرد. مثلا حقوق ماهانه ۱۰۰درهمی شریح قاضی (قاضی پر سابقه پایتخت) را به سالی ۵۰۰ درهم کاست[۶]. خانه ۸۰ دیناری او در نرخ مسکن آنروز کوفه اصلا رقم بزرگی نبود؛ اما چون متناسب با حقوق دریافتی‌اش نبود، علی(ع) را حساس کرد تا به او نامه توبیخ آمیز (نامه۳) بنویسد[۷].
- به کارگزارانش ابلاغ رسمی می‌کند:”قلم‌های خود را نازک بتراشید و سطرها را به هم نزدیک کنید و زیادی‌ها را بیاندازید و در آوردن معانی صرفه‌جویی کنید و از زیاده‌روی بپرهیزید که اموال مسلمین تحمّل زیان رساندن ندارد[۸]“.
بنظرتان مصرف دوات و کاغذِ بیشتر، به بیت‌المال ضرر جدی‌تر میزند یا صَرف اسکناس بیشتر و امکانات رفاهی و تفریحی مجلل‌تر برای برخی از کارکنان و مدیران؟!
رهبر انقلاب این فرمایش را اینچنین امروزین خوانش می‌کنند:”اگر امروز بخواهند این حرفها را تکرار کنند به این شکل خواهد بود که از ایجاد دستگاه‌های زاید، استخدام‌های زاید و توسعه دادن‌های زاید خودداری کنید”(۷۱/۳/۳۰)
آیا افزایش‌های بدون ملاک ۷تا۲۱برابری از مصادیق توسعه دادن‌های زاید نیست؟! در ژاپن و آلمان و آمریکا، تفاوتِ پرداخت بین ۳تا۴ برابر است!! - امیرالمومنین نه فقط در تقسیم عمومی بیت‌المال بین مردم، اصل تسویه را لحاظ و برآن در مقابل عادت‌های بجا مانده از بدعتِ تفاضل، سخت مقاومت می‌کند[۹]؛ بلکه حتی در جبران خدمات، کارکردها و جایگاه‌ها را عامل تفاضل قرار نمی‌دهد. مثلا در تقسیم غنیمت نیز بین فرمانده و امیر الرماه(رئیس تیراندازان) با یک سرباز عادی و حتی با سربازانی که حاضر اما فرصت جنگ نیافته‌اند، فرق نمی‌گذارد؛ به هر حاضر یک سهم و به هر اسب یک سهم بالسویه می‌داد[۱۰].
قصد قیاس تقسیم غنائم با ارتزاق از بیت‌المال نیست؛ اما به راستی کار یک فرمانده و کار یک سرباز بالسویه است؟!
چرا باید سهمشان از غنیمت مساوی باشد؟!!
جای برچسب زنی، استهزاء و ریشخند، بیشتر بیاندیشیم!
محسن قنبریان ۹۹/۱۲/۲۳
[۱] نامه۵۳ نهج البلاغه معروف به عهدنامه مالک اشتر. با سند معتبر: الفهرست شیخ طوسی ج۳۷ص۱۱۹
[۲] خطبه۱۲۶ نهج البلاغه
[۳] الخصال ج۱ص۳۱۰/ وسائل ج۱۷ص۴۰۴/ مستدرک نهج البلاغه ص۱۱۱
[۴] دلیل تحریر الوسیله – الخمس ص۳۲۰
[۵] https://rizy.ir/p3516
البته اگر کارکنان لشکری هم افزوده شود رقم کارکنان از ۲/۷میگذارد و میانگین حقوق هم حدود ۱۲میلیون میشود نه ۱۵/۵میلیون.
[۶] السرائرج۲ص۱۷۸
[۷] نظام القضاء و الشهاده ج۱ص۱۵۱و۱۵۲. تعبیر آیت الله سبحانی:”کان شریح یرتزق من بیت المال و یاخذ فی کل شهر شیئا قلیلا و لمّا بلغ علیّا انه ابتاع داراً بثمانین دینارا استدعاه… و ما هذا الا لان الامام رای انه ابتاع داراً فوق ما یرتزقه من الامام فصار مظنه دفع الثمن من حرام و حلال”.
[۸] الخصال ج۱ص۳۱۰/ وسائل ج۱۷ص۴۰۴/ مستدرک نهج البلاغه ص۱۱۱
[۹] در خطبه۱۲۶ درمقابل اصرار برخی به رعایت تفاضل در پرداخت های عمومی از جمله فرمود:”اگر مال خودم بود، بطور مساوی تقسیم می کردم چه رسد به اینکه اموال از آن خداوند است. بدانید که پرداخت مال به کسی که استحقاق ندارد، تبذیر و اسراف است. چنین کاری فرد را در دنیا بالا می برد اما در آخرت پّست خواهد کرد…”
[۱۰] این حکم اجماعی است ر.ک: الخلاف ج۲ ص۳۳۱. شیخ طوسی در النهایه می نویسد:” ینبغی للامام ان یسوّی بین المسلمین و القسمه ولا یفضّل احداً منهم لشرفه او علمه او زهده علی من لیس کذلک فی القسمه الفیئ”(النهایه- کتاب الجهادص۲۹۳)