برنامه علامت پخش شده از شبکه دو سیما، در فروردین ماه ۱۴۰۲ فصل دوّم خود با عنوان «کوفه؛ نقطه، سرخط» را روی آنتن دارد. در این فصل نیز حجت الاسلام قنبریان بعنوان کارشناس حضور دارد. قسمت اول این مجموعه منتشر می‌شود.
- برخی اصناف چگونه ممکن است طبقه فرادست شوند؟!
- در تجربه فتوحات چنین شد:
تبعیض دریافت بیت المال به برخی امکان تصاحب صنف دیگر هم داد! - امیران سپاه/ صاحبان اقطاع زمین/ تاجران غله و دام هم شدند!
راه حل های امیرالمومنین(ع)
- طرح پیشینی: مهندسی اجتماعیِ تسخیر طرفینی اصناف، همه وابسته به هم و سامان یافته به هم، توزیع عادلانه منزلت اجتماعی و امتناع طبقه شدن[۱].
- تنظیم گری پسینی:
- منع از تجمیع شغلها بخصوص بین والیان و امیران
- تنظیم درونی هر صنف (تاجران و صنعتگران برای نمونه)
- امکان آفرینی برای تحرک اقتصادی طبقات فرودست
* توضیح و تکمیل ارائه در ضمن گفتگو و پرسشها صورت می گیرد.
[۱] تسخیر طرفینی در آیه ۳۲ زخرف را در بیان شهید مطهری(ص۵۴تا۵۸) اینجا ببینید.
دریافت صوت «۰۲۰۱۱۹ – علی علیه‌السلام و نظام طبقاتی بازمانده از قبل!» | “دریافت از پیوند کمکی“
پیوست شماره ۱
تعطیلی صرافیِ عقبی_دنیا!
در روز دوم خلافت خود در ضمن خطبه‌ای که خواندند چنین فرمودند:
«آگاه باشید هر مردی از مهاجرین و انصار از اصحاب رسول خدا(ص) که خود را به‌خاطر همراهیش با پیامبر(ص) برتر از دیگران می‌بیند بداند که برتری روشن در روز آخرت در نزد خداست و ثواب و اجر آن بر عهده خداست. و هر مردی که دعوت خدا و رسولش را اجابت کرده و روش ما را تصدیق و به دین ما وارد شده و رو به قبله ما نموده است، همانا حقوق و حدود الهی بر او واجب می‌گردد. بنابراین شما بندگان خدا و این اموال نیز مال خداست که بین شما به نحو تساوی تقسیم می‌شود، هیچ‌کس را بر دیگری برتری نیست، برای تقواپیشه‌گان در نزد خداوند بهترین پاداش و برترین ثواب است، خداوند دنیا را پاداش و ثواب متقین قرار نداده است و آنچه نزد خداست برای نیکوکاران بهتر است فردا صبح نزد ما بیایید تا مالی که نزد ماست بین شما تقسیم کنیم و هیچ‌کس غائب نشود مسلمان حر چه عرب باشد و چه عجم چه قبلاً مشمول عطأ خلیفه بوده و چه نبوده است، حاضر شود[۱]…»
فردا همه حاضر شدند و به هر فرد ۳ دینار رسید[۲].
بسیاری از اصحاب که در زمان عمر و عثمان از بخشش‌های ویژه برخوردار بودند از قبیل سهل‌بن حنیف، طلحه، زبیر، عبدابن عمر، سعدبن عاص، مروان‌بن حکم و دیگران به روش حضرت اعتراض کردند. حضرت جواب فرمودند:
«اما در این فیء هیچ‌کس را بر دیگری ترجیحی نیست، و خداوند پیش از این آنرا تقسیم کرده است[۳]، پس فیء مال خداست و شما بندگان مسلمان خدایید و این کتاب خداست که به آن اقرار کرده و تسلیم شده‌اید[۴]، و سیره پیامبر(ص) ما نیز بین ما روشن است، پس هر کس راضی نیست هرچه می‌خواهد بکند، همانا کسی که به فرامین خداوند عمل می‌نماید و به حکم خدا حکم می‌کند از چیزی نمی‌هراسد[۵].»
حضرت علی(ع) به دنبال طلحه و زبیر فرستاده و از آنها سؤال می‌کند که چرا از کار من کراهت دارید و خلاف کار من رأی می‌دهید. این دو در پاسخ گفتند:
«به‌خاطر اینکه خلاف عمربن خطاب در تقسیم بیت‌المال عمل می‌کنی، تو حق ما را مانند دیگران قرار دادی و اموال و زمین‌هایی را که خداوند متعال به وسیله شمشیرها و نیزه‌های ما و تاخت و تاز ما با اسب‌هایمان و پاهایمان نصیب مسلمین نمود و تبلیغات ما در آنجا واقع شد و آنها را به زور و فشار از کسانی که اسلام را تنها با زور پذیرفتند گرفتیم، بین ما و کسانی که با ما برابر نیستند به‌صورت مساوی تقسیم کردی.»
حضرت در جواب فرمودند:
«پیش از این قومی به اسلام پیشی گرفته و آنرا با شمشیرها و نیزه‌های خود یاری کردند ولی رسول خدا(ص) سهم بیشتری به آنها نداد و آنها را به‌خاطر سبقت در اسلام برتری نداد، خداوند سبحان اجر اعمال سبقت‌گیرندگان و مجاهدان را در روز قیامت خواهد داد[۶].»
این ماجرا را از زبان رهبر انقلاب هم اینجا بخوانید.
[۱] ابن ابی الحدید، شرح نهج‌البلاغه، ج ۷، ص ۳۷؛ المجلسی رحمه‌ا، بحارالانوار، ج ۳۲، ص ۱۷، ح ۷، الشیخ الطوسی رحمه‌ا، الامالی، ص ۷۲۷، ح ۱۵۳۰
[۲] همان
[۳] اشاره به سوره حشر (۵۹): آیه ۷
[۴] اشاره به سوره حجرات آیه ۱۳
[۵] مراجع مذکور در پاورقی ۱۰۵
[۶] همان
پیوست شماره ۲
حل تعارض منافع: منع تجارت والیان!
قوله(صلى الله علیه و آله[۱]): «ما عدل وال اتجر فی رعیّته أبداً[۲]» هرگز عدالت نورزیده والی ای که بین مردم خودش تجارت کند.
حدّثنی زید بن علی[۳] عن أبیه عن جدّه عن علی علیه السلام قال: قال رسول الله (صلّی الله علیه و آله): إنّی لعنت ثلاثهً فلعنهم الله- تعالی- … الإمام یتجّر فی رعیّته[۴]». من سه کس را لعن کردا پس خداوند هم آنها را لعن کند: یکی امام و حاکمی که در بین مردمش تجارت کند.
[۱] الجامع الصغیر للسیوطی ج۲ ص۱۴۶ و ذکره ابن قدامه فی المغنی ج۱۱ ص۴۳۹
[۲] در نسخه ای دیگر که در «الجامع الصغیر للسیوطی ج۲، ص۵۰۰» آمده است، «أبداً» نیامده است. در کتاب «المغنی» بدون «فی» آمده است.
[۳] زید شهید امامی ثقه و مورد اعتماد است ولی کسی که این روایت را نقل کرده است چون راوی از زید بن علی «ابو خالد واسطی» است که «بتریّ لم یتّضح حاله» مهمل است، بله اگر امامی ثقه بود می گفتیم روایت مسنده و صحیحه است، ولی با وجود ابو خالد واسطی روایت مسنده ضعیفه می شود.
[۴] مسند زید، ص۲۵۵
چه شد خودی‌های جامعه‌ی نبوی، دشمنان جامعه‌ی علوی شدند؟!
انحراف از مسیر حق و آرمان، پدیدهای دور از ذهن و غیرممکن نیست، کما اینکه در طول تاریخ نیز افراد و حتی جوامعی که از اهداف اولیه خود منحرف شده‌اند را به دفعات دیده‌ایم.
اما سؤال اساسی این است که چگونه جامعه‌ی اسلامی ممکن است دچار انحراف در آرمان‌ها شود؟ چه شد که جامعه‌ای که پیامبر (ص) سال‌ها برای آن زحمت کشیده بود، بعد از رحلت ایشان جامعه طبقه طبقه شد؟
حجت الاسلام قنبریان در برنامه علامت پاسخ می‌دهند که چگونه نظام طبقاتی بعد از پیامبر بازتولید شد و از انقلابی می‌گوید که امام علی علیه این نظام طبقاتی به راه انداخت.
پ.ن: چه کنیم جامعه خودمان در نقاط مهم تصمیم‌گیری بر روی آرمان‌ها محکم بایستد و مقاومت کند و به انحرافت بعد از پیامبر دچار نشود؟!
فیلم کامل این قسمت را می‌توانید در اینجا مشاهده کنید.
جامعه چگونه باید هدایت شود؟ با زور یا آزادانه؟!
حجت‌الاسلام قنبریان در برنامه علامت سه رویکرد نسبت به نحوه‌ی سیاست‌گذاری در جامعه را بیان می‌کند:
گروه اول، هدف را مسئله‌ای شخصی می‌داند و مخالف هرگونه نقش‌آفرینی حاکمیت در تعیین هدف و مسیر جامعه است.
در سوی دیگر کسانی هستند که نقشی برای آزادی فردی در تعیین هدف و مسیر قائل نیستند و معتقدند حاکمیت حتی می‌تواند از ابزار زور برای کشیدن تک‌تک افراد به سمت هدفی که تعیین کرده، استفاده کند.
حجت‌الاسلام قنبریان با رجوع به سیره ائمه، ضمن رد این دو نگاه لیبرالی و استالینی، از نگاه سومی می‌گوید که برای جامعه هدف قائل است اما معتقد است با فراهم کردن زمینه‌های حرکت به سمت هدف، افراد باید آزادنه مسیر را انتخاب کرده و آن را بپیمایند.