استاد محسن قنبریان:

رابطه امام به عنوان یک انسان کامل با خدای متعال رابطه تصویر است با صاحب تصویر. امیر‌المؤمنین(ع) خدانما است و اراده‌ای جدای از اراده الهی ندارند؛ اما فقرش نسبت به خدای متعال بسیار زیاد است.

علامه جوادی آملی می‌فرمایند؛ «زیارت جامعه کبیره روی دیگر دعای جوشن کبیر است»؛ یعنی مظاهر اسمائی که در جوشن می‌خوانیم را در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم. این زاویه دید بسیار نفیس است نه راه به غلو دارد و نه راه به تقصیر دارد.

نکته دیگر اینکه ما وقتی در مقام وعظ و خطابه و منبر می‌خواهیم مخاطب را از یک نقطه به نقطه دیگر برسانیم در حقیقت باید مخاطب را از امام‌شناسی به خداشناسی برسانیم تا کار را تمام کرده باشیم.

به نظر باید در نوحه‌ها و سروده‌های مداحان این سه‌گانه باشد تا چرخه کامل شود و بتواند مخاطب را از نقطه‌ای بگیرد و به نقطه دیگر برساند. یک بُعد، بُعد منقبت و فضائل است، دیگر این که این کسی که فضایلش را گفتی رابطه‌اش را با خدا می‌گویید و یک بُعد هم بُعد مرثیه است.

نکته قابل تأمل این که هر جا اهل بیت(ع) فضیلت اخلاقی یا عرفانی خود را بروز می‌دادند، دست قدرت حق را نشان می‌دادند. حتما پشت سر آن چهره، بندگی‌ حضرات معصومین نشان داده می‌شد تا مردم سراغ آدرس غلط نروند. مثلا بلند می‌شود، وضو می‌گیرد، نماز می‌خواند از خدا می‌خواهد تا آن اتفاق بیفتد در حالی که امام اراده هم بکند کافی است.

انسان والایی که آن‌گونه کمالات اخلاقی داشته و این چنین هم بنده خدای متعال بوده، وقتی مقتل‌اش خوانده شود دیگر لازم نیست روضه مکشوف خوانده شود، ادامه داد: معمولا در طبع مداحان ما و شعرای ما اخذ شده که یک کرامت اخلاقی از سید مظلومان می‌گویند بعد متناسب با همان روضه‌ای می‌خوانند. خیلی هم به دل‌ها هم می‌نشیند.

روضه یکی از اعمالی است که ما مخلص می‌شویم؛ اما در منبر یا جاهای دیگر ممکن است حضور ذهن نداشته باشیم. هیئت خوب و یک جلسه خوب حتما باید یک روضه خوبی داشته باشد، به خود امام بپردازد، و نباید همه‌اش برای خودمان، برای خودِ گناهکار یا خودِ عاشق‌‌مان صرف شود.