آینده‌پژوهی روایی از شهرهای زیارتی عراق :
- الگوی توسعه شهری
حرم تابعی از شهر است نمی‌شود شهر بر اساس الگوئی توسعه یابد و حرم بر اساس الگوئی دیگر! لذا در عصر غیبت (چه با شهرهای با شکوه عباسیان، چه الگوهای مدرن) موظف به عریش(چوب پوش) کردن مساجد نیستیم.
غربی‌ها با توجه به غایتی که از شهر منظور داشته‌اند؛ الگوهای “شهر درخشان” (بلند مرتبه‌سازی)، “ترانزیت محور”(شهرهای تجاری)، “اکوویلیج”(بوم‌شهر) و… را تجربه کرده‌اند.
در روایات مستفیض و زیاد: “امام ملکه کندوی مومنین” معرفی شده است[۱].
در دوره غیبت شهرهای شیعی گرد مشاهد و مساجد شکل گرفته‌اند و در دوره حضور گرد خود امام(عج). کوفه، “مجمع المومنین[۲]” می‌شود و همه مومنان به شکل زائر یا مجاور بدان اقبال می‌کنند[۳]. خانه های کوفه به خانه‌های کربلا می‌رسد[۴]. - الگوی توسعه حرم
به حسب روایت شیخ طوسی امام عصر(ع) در جمعه بعد از استقرار در کوفه، حدود مسجدی بزرگ با ۱۰۰۰درب را در اراضی نجف معلوم می‌کند. از پشت قبر سیدالشهدا به سمت کوفه و نجف، نهری کشیده که آبش به نجف می‌ریزد. روی نهر پل‌ها و آسیاب‌هایی دایر می‌شود[۵].
این مسجد بعدا در دوره رجعت به ۲۰۰۰ درب توسعه می‌یابد[۶].
بیس و ماده این عمارت بزرگ:
چنانچه در پیوست ۱ گذشت عنصر مادی عمارت اسلامی فقط زمین نیست، مجموعه بقعه‌های مقدس در این قطعه بزرگ قرار دارد:
-روایات متعدد تا عصر امام کاظم(ع) -که قبر حضرت امیر مخفی بوده- با آدرس‌هایی آن قبر را نشان کرده‌اند؛ که همان آدرس‌ها دقیقا آدرس مسجد بزرگ عصر ظهور نیز هست. این بدان معناست که حرم جزئی از آن مسجد خواهد شد.
برای نمونه نشان‌های “الغری”، “ذکوات البیض”(تپه‌های سفید) ،”بعد از الثُّوَیَّه”(آغل شترها و گوسفندان شهر کوفه، قبر کنونی کمیل، نزدیک حنانه[۷])؛ برای مدفن امیرالمومنین به خواص آن روز معرفی شده است؛ و مسجد بزرگ ظهور هم در همین منطقه معرفی شده است:”فیخرج الی الغریّ فیخط مسجدا له الف باب[۸]“،” یبنیان بالثّّوَیَّه مسجدا له اثنان الف باب[۹]“، “موضع خلواته(ع) الذکوات البیض[۱۰]“ و …
طرح جامع مذهبی حضرت، منطبق بر همین عتبه به سمت کربلا خواهد بود.
صورت و شکل عمارت:
به حسب روایت مسجد کوفه کنونی ویران و بر بناء اولش ساخته می‌شود؛ خانه‌های جبابره پیرامونش ویران می‌شود[۱۱].
طبرسی و مجلسی و سید نعمت اله جزایری ویران کردن مساجد و مشاهد را در طرح امام، به دو علت محتمل می‌دانند: بخاطر انگیزه‌های غیر الهی سازندگان و بخاطر انگیخته و خلاف موازین الهی بودن سازه[۱۲].
-در روایتی برای آن مسجد هزار درب تعبیر “علیه ٲصیص” آمده که یا بمعنای بنای مستحکم است و یا بمعنای رواق‌های چسبیده به هم می‌باشد.
گرچه به همه کارهای ظهور در عصر غیبت موظف نیستیم؛ اما برای سازه‌های جدید شاید لازم باشد آینده‌پژوهی این اماکن را لحاظ کنیم و اموال اماکن و خیرین را در جهت و گونه‌ای مصرف نکنیم که در عصر ظهور تلف شود یا در معرض ویرانی قرار گیرد.
[۱] امالی طوسی، الاختصاص، الخصال ، معانی الاخبار و…
[۲] الهدایه الکبری ص۴۰۰
[۳] بحار ج۵۲ص۳٨۵
[۴] الغیبه طوسی ص۴۶٨خصائص الائمه ص۱۱۴بحارج۹۷ص۳٨۵
[۵] الغیبه طوسی ص۴۶۹
[۶] مختصرالبصائر ص۴۹۰
[۷] شهید اول ، الثویه را تلی نزدیک حنانه(المزارص۳۲)ومحدث قمی آنرا قبر کنونی کمیل می داند(سفینه البحار ج۱ص۵۲٨)
[۸] الغیبه طوسی ص۴۶۹
[۹] مختصرالبصائرص۴۹۰
[۱۰] الهدایه الکبری ص۴۰۰
[۱۱] مختصرالبصائرص۴۷۳والهدایه الکبری ص۳۹۹
[۱۲] ر.ک:اعلام الوری ص۴۷۷/مرآه العقول ج۴ص۳۰۳وبحارج۵۲ص۳٨۲/ریاض الابرارج۳ص۲۰۷